Bingöl'e hiç bir zaman Cebel-i Cur denmemiştir. Cebel-i Cur ismi bir tek kaynakta geçer. Şevket Beysanlıoğlu'nun yazdığı 3 ciltlik Diyarbakır Tarihi'nde Diyarbakır'ın kuzeyindeki dağlara araplarca Cebel-i Cur dendiği ibaresi vardır.
1- Cur sözcüğü su anlamına gelmez. Su anlamına gelen sözcük ermenice 'çor' sözcüğüdür. Yöremizde Palu'ya bağlı Sereçor ve Karaçor ismlerinde de 'çor' şeklinde yer almıştır. Çorba yada şorbe sözcükleri de bu çor sözcüğünden türetilmiştir.
2- Cebaxçor (Cebakhçor) bir ovaya verilen isimdir. Cebaxçor ovası vardır ama "Cebaxçor Dağı" yoktur. Cebaxçor'un etrafındaki dağlar Kuya Spi, Kuya Şem, Kuya Lis, Agnit, Çotala, Hasar isimleriyle anılır. Hiçbir Cebaxçorlu yörede Cebaxçor ismiyle anılan bir dağın varlığını işitmemiştir..
3- Diyarbakır'ın kuzeyinde Egil ve Piran vardır. Cebaxçor, dağ olmadığı gibi Diyarbakır'ın kuzeyinde değil kuzeydoğusunda yer alır.
4- Yöre insanının memleketini isimlendirmek için arap istilasını yada arapların isim vermesini beklediğini düşünmek son derece mesnetsiz bir iddia olur.
5- Makedonyalı İskender'in yöreye ermenice isim verdiğini söyleyenler İskender'in ermenice bildiğini kanıtlamak zorundadırlar.
6- 'Cebax' söcüğü şifalı anlamına gelmez. Aslında hem Cebax hem de Çor sözcükleri tarihin yazıya geçmiş en eski hint-avrupalı dili Hititçe'den ermenice ve partçaya geçmiştir. Hititçe tabakh sözcüğü ermenicede Tz(Ç)abakh formunu almıştır.
7- Tzabakh (Çabax) sıvının toplanması için kenarları yükseltilmiş kap anlamındadır. Coğrafik anlamda ise etrafı dağ yükseltileriyle çevrelenmiş alanları tanımlamada kullanılır.
8- Zazaki telaffuzuyla Cebaxçor yada Ermenice telaffuzuyla Çabaxçor köken olarak hititçe olmasına ilaveten hem hitit dilinde hem de ardılı hint-avrupalı diller olan partça ve ermenicede 'suların kavuştuğu, suların toplandığı yer' anlamına gelir.
9- Çevlik şeklinde bir isim yöre halkının isimlendirmesinde ve telaffuzunda hiçbir zaman varolmamıştır. Yöre halkı hala inatla kendi memleketine Çolig demektedir.
10- Çolig'in eski versiyonu 'Çorlig' şeklindedir. Sentax kuralı gereği yanyana yer alan 'RL' ünsüzlerinden önde olanı 'R'nin çok hafif telaffuzu yada zamanla düşmesi sonucu zazakide 'Çolig' şeklinde telaffuz edilegelmiştir.
11- Cebaxçor gibi bir bileşik isim olan Çolig sözcüğündeki Ço(r) öğesi de su anlamına gelmektedir, 'ig' söcüğü ise yer anlamındadır. Vartinig, Axçig, Arçük, Axpig, Ğazik isimlendirmelerinde fonetik gereği farklı versiyonlarıyla yer almaktadır.
12- Çolig partçadır ve 'sulak yer, su kıyısı' anlamına gelmektedir.
13- Zaza aşiretleri partların bakiyesidir, zazaki part sarayının, part aristokratlarının dilidir.
14- Yörenin partça ve ermenice isimleri bir anlam birliği arzetmektedir.
15- Yöremizde yer alan Kadran, Kadımadrak, Madragêlotan, Ğazik, Ğeyt, Aftor, Tarbason yerleşme birimlerinin isimleri de hititçedir. Bu isimleri ermenice yada zazaki ile açıklamak mümkün değildir.
16- İlaveten Cebaxçor yöresinin bizans kaynaklarında Azzianê, Azdianê, Azdianênê, süryani kaynaklarında Kitarion olarak isimlendirildiğini de malumat notu olarak ekleyelim.
Evliya Çelebi, Cebaxçor ve yöredeki diğer yerleşme birimlerinin tanıklık ettiği haliyle kökleri kadim tarihe uzanan Cebaxçor ve Çolig isimlerinin eskiliği önünde dünkü çocuk sayılır.
Memleketimizin ismini araplarla, makedonlarla yada Evliya Çelebi masallarıyla anlamlandırmaya yada açıklamaya koyulmak inkarcılığın dışında Çolig insanını küçümsemek ve memleketine isim verme yeteneğinden yoksun ilkeller güruhuna indirgemekle eşanlamlıdır.
Bir memleketin başına gelecek en büyük felaket tarihinin başkalarınca yazılmasıdır. (Arnold Toynbee)
Ekim 2009 / Stockholm
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder